Sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej z 2023 r.: UE skutecznie reaguje na kryzys, patrzy w przyszłość i przyspiesza transformację ekologiczną

Sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej z 2023 r.

W sprawozdaniu na temat stanu unii energetycznej na 2023 r. Komisja Europejska analizuje reakcję UE na bezprecedensowy kryzys energetyczny ostatnich dwóch lat, ocenia stan transformacji ekologicznej na szczeblu krajowym, europejskim i globalnym oraz opisuje wyzwania i możliwości, jakie stoją przed Europą na drodze do realizacji jej ambitnych celów klimatycznych i energetycznych na 2030 r. i 2050 r.

W sprawozdaniu pokazano zbiorową i skuteczną reakcję UE na agresję Rosji na Ukrainę i wykorzystanie przez Rosję dostaw energii jako narzędzia walki polegającą na przyspieszeniu transformacji w kierunku czystej energii, dywersyfikacji dostaw i oszczędności energii. Plan REPowerEU i szereg nadzwyczajnych środków ustawodawczych sprawiły, że Europa uniknęła zakłóceń w dostawach energii, zmniejszyła presję na rynki, ceny i odbiorców energii oraz realizowała strukturalną reformę systemu energetycznego. Udało się to osiągnąć dzięki przepisom Europejskiego Zielonego Ładu, większemu wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych i poprawie efektywności energetycznej. UE jest też na dobrej drodze do osiągnięcia swoich celów REPowerEU. Przed nadejściem zimy 2023–2024 UE jest lepiej przygotowana do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego dzięki dobrze skoordynowanym działaniom zmierzającym do wypełnienia magazynów gazu, dywersyfikacji szlaków i infrastruktury importu energii, inwestycjom w energię ze źródeł odnawialnych i efektywność energetyczną oraz zbiorowym wysiłkom na rzecz zmniejszenia zapotrzebowania na energię.

Najważniejsze dane liczbowe dotyczące stanu unii energetycznej:

• W 2022 r. emisje netto gazów cieplarnianych w UE zmniejszyły się o około 3 proc., co oznacza redukcję o 32,5 proc. w porównaniu z poziomem z 1990 r.
• UE drastycznie zmniejszyła swoją zależność od rosyjskich paliw kopalnych: stopniowe wycofywanie importu węgla; ograniczenie importu ropy naftowej o 90 proc.; ograniczenie importu gazu z 155 mld m3 w 2021 r. do około 80 mld m3 w 2022 r. oraz do około 40–45 mld m3 w 2023 r.
• UE zmniejszyła zapotrzebowanie na gaz o ponad 18 proc. w porównaniu z poprzednimi pięcioma latami, oszczędzając około 53 mld m3 tego surowca.
• Przed zimą 2022–2023 magazyny gazu zostały wypełnione do 95 proc. pojemności, a obecnie są wypełnione w ponad 98 proc.
• Unijna platforma energetyczna zorganizowała trzy rundy wspólnych zakupów gazu, zbierając deklaracje zapotrzebowania na 44,75 mld m3 i oferty dostaw na 52 mld m3.
• Rok 2022 był rekordowy pod względem nowo zainstalowanej mocy fotowoltaicznej (+41 GW), która była o 60 proc. większa niż w 2021 r. (+26 GW). Nowa moc lądowych i morskich elektrowni wiatrowych była o 45 proc. wyższa niż w 2021 r.
• W 2022 r. ze źródeł odnawialnych pochodziło 39 proc. energii elektrycznej, a w maju łączna moc energii wiatrowej i słonecznej w UE po raz pierwszy przekroczyła moc energii pozyskanej z paliw kopalnych.
• Uzgodniono cele legislacyjne zakładające, że do 2030 r. minimalny udział energii ze źródeł odnawialnych w UE wyniesie 42,5 proc., a w ambitniejszym założeniu nawet 45 proc. Zwiększono również cele w zakresie efektywności energetycznej, aby zmniejszyć zużycie energii końcowej o 11,7 proc. do 2030 r.

Przyszłe wyzwania i szanse

Najgorsze skutki kryzysu energetycznego mamy już być może za sobą, jednak w sprawozdaniu wskazuje się, że nie ma na razie miejsca na samozadowolenie. UE musi nadal zapewniać przystępną cenowo, pewną i dostępną energię, aby zaspokajać zapotrzebowanie gospodarstw domowych oraz zwiększać konkurencyjność przemysłową i gospodarczą swojego przemysłu, wspierając jednocześnie inwestycje w czyste technologie.

W sierpniu 2022 r. ceny gazu osiągnęły najwyższy poziom, tj. 294 euro/MWh, ale już w okresie od stycznia do czerwca 2023 r. spadły średnio do 44 euro/MWh. Podobnie w sierpniu 2022 r. swoje maksimum osiągnęły ceny energii elektrycznej, dochodząc do poziomu 474 euro/MWh, by w okresie od stycznia do czerwca 2023 r. spaść średnio do 107 euro/MWh. Komisja nadal uważnie przygląda się cenom energii dla obywateli i przemysłu, opublikowała zalecenie w sprawie ubóstwa energetycznego i współuczestniczyła w opracowaniu wspólnej deklaracji najważniejszych interesariuszy sektora energetycznego w sprawie lepszej ochrony konsumentów.

Silne i przyjęte już w dużej mierze unijne ramy prawne nakładają na państwa członkowskie wymóg wypełnienia wspólnych zobowiązań, a krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu (KPEiK) są istotnym narzędziem planowania i śledzenia tego procesu. W tegorocznym sprawozdaniu przedstawiono pierwszą ocenę złożonych przez państwa członkowskie sprawozdań z postępów w realizacji krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu z 2019 r., co stanowi podstawę do określenia stopnia realizacji unijnych ambicji w tej dziedzinie. Komisja nadal oczekuje na zaktualizowane plany od kilku państw członkowskich, aby do końca bieżącego roku można było dokładnie ocenić, czy jesteśmy na dobrej drodze do osiągnięcia naszych zrewidowanych celów na 2030 r. oraz jakie środki byłyby potrzebne, aby zaradzić wszelkim niedociągnięciom w tym procesie.

Już teraz widzimy, że musimy znacznie przyspieszyć nasze działania. W 2021 r. udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto wyniósł 21,8 proc. Przy średnim rocznym wzroście na poziomie 0,67 punktu procentowego, licząc od 2010 r., osiągnięcie nowego celu UE na 2030 r. wynoszącego 42,5 proc. będzie wymagało znacznie szybszego wzrostu w nadchodzących latach. Poziom emisji gazów cieplarnianych spada z roku na rok, ale aby osiągnąć nasze cele na 2030 r., tempo redukcji musi wzrosnąć niemal trzykrotnie.

W sprawozdaniu na temat stanu unii energetycznej podkreślono, jak ważne jest zwiększenie konkurencyjności UE i jej wiodącej pozycji w przemyśle w nowym globalnym kontekście energetycznym oraz przyjęcie przepisów dotyczących struktury rynku energii elektrycznej, aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie, a w szczególności aktu w sprawie surowców krytycznych. Wnioski te pozwolą uzupełnić przepisy pakietu „Gotowi na 55” i wesprzeć rozwój czystych źródeł energii, sieci i stabilnych rynków w całej Europie. Niedawno zainicjowane dialogi z przemysłem na temat transformacji w kierunku czystej energii będą ważnym narzędziem wdrażania przepisów oraz identyfikowania i eliminowania wąskich gardeł, takich jak bariery inwestycyjne lub niedobory wykwalifikowanych pracowników. Komisja będzie również współpracować z państwami członkowskimi w celu jak najszybszego wycofywania dopłat do paliw kopalnych, które pozostają jedną z istotnych przeszkód w przechodzeniu na czystą energię i hamują realizację naszych celów klimatycznych.

Kontekst

Tegoroczna edycja publikowanego co roku sprawozdania na temat stanu unii energetycznej składa się z trzech części. W pierwszej części opisano, w jaki sposób wielkie ambicje klimatyczne i środowiskowe wyrażone w Europejskim Zielonym Ładzie stały się podstawą unijnej strategii reagowania kryzysowego oraz strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i konkurencyjności. W drugiej części przeanalizowano stan wdrażania unii energetycznej we wszystkich jej pięciu wymiarach w oparciu o przeprowadzoną przez Komisję ocenę sprawozdań państw członkowskich z postępów w realizacji ich krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu. W ostatniej części wskazano przyszłe wyzwania dla systemu energetycznego i polityki energetycznej UE.

Dzisiejszemu sprawozdaniu towarzyszy szereg sprawozdań i załączników dotyczących różnych aspektów transformacji energetycznej i klimatycznej, w tym ocena postępów we wdrażaniu krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu, sprawozdanie z postępów działań na rzecz klimatu, roczne sprawozdania na temat konkurencyjności i dotacji w energetyce oraz sprawozdanie na temat zrównoważonego rozwoju bioenergii. Zawiera ono również opublikowane 23 października zalecenie dotyczące ubóstwa energetycznego i dokument roboczy służb Komisji.

Dodatkowe informacje

Zestawienie informacji: sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej z 2023 r.

Sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej z 2023 r.

Sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej z 2023 r. – 28 zestawień dotyczących poszczególnych państw

Sprawozdanie z postępów działań na rzecz klimatu za 2023 r.

Ocena techniczna sprawozdań z postępów w realizacji krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu

Sprawozdanie w sprawie dotacji w energetyce

Sprawozdanie z postępów w dziedzinie konkurencyjności w 2023 r.

Sprawozdanie w sprawie zrównoważonego rozwoju bioenergii

Sprawozdanie w sprawie renowacji krajowych zasobów budynków

Sprawozdanie z wdrażania dyrektywy w sprawie energii elektrycznej

Sprawozdanie w sprawie jakości benzyny i oleju napędowego stosowanych w transporcie drogowym

Sprawozdanie z wdrażania geologicznego składowania dwutlenku węgla

Sprawozdanie z wdrażania strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu

Sprawozdanie w sprawie funkcjonowania europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla w 2022 r. (data publikacji do potw.)

Wiadomości online na temat ubóstwa energetycznego (zalecenie Komisji i dokument roboczy służb Komisji w sprawie ubóstwa energetycznego)

Strona internetowa sprawozdania na temat stanu unii energetycznej (z pełnym zestawem dokumentów i sprawozdań)

Strona internetowa unii energetycznej

Plan REPowerEU

Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu (KPEiK)

Realizacja Europejskiego Zielonego Ładu

Quote